Εισαγωγή
Ιστορία της τέχνης
Ως ιστορία της τέχνης είναι γνωστός ο κλάδος των ανθρωπιστικών επιστημών που ασχολείται με την επιστημονική μελέτη και έρευνα των τεχνών, ιδιαίτερα των εικαστικών, στην ιστορική εξέλιξή τους. Από γεωγραφικής και χρονολογικής άποψης, το αντικείμενο της ιστορίας της τέχνης εκτείνεται θεωρητικά σε ολόκληρο τον κόσμο από την απώτερη προϊστορία ως σήμερα, στην ακαδημαϊκή πράξη όμως ο κλάδος έχει δώσει περισσότερο βάρος στην τέχνη της Δύσης από τον Μεσαίωνα και μετά αφήνοντας τη μελέτη άλλων περιοχών και περιόδων στην αρμοδιότητα συγκεκριμένων ειδικεύσεων της αρχαιολογίας, της πολιτισμικής ανθρωπολογίας και της εθνολογίας. Ειδολογικά, η ιστορία της τέχνης ενδιαφέρεται περισσότερο για συγκεκριμένα προϊόντα της ανθρώπινης δημιουργικότητας, που αξιολογούνται ως έργα τέχνης, παρά για καθημερινά ή χρηστικά είδη του υλικού πολιτισμού χωρίς αισθητική αξία. Από μεθοδολογικής άποψης, τέλος, η ιστορία τέχνης προσεγγίζει την τεχνική, την τεχνοτροπία και το περιεχόμενο των έργων τέχνης μελετώντας και σχετικές γραπτές μαρτυρίες για να σκιαγραφήσει την καλλιτεχνική προσωπικότητα των δημιουργών τους και να φωτίσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες παράχθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν και δέχτηκαν ή άσκησαν επιρροή στον ιστορικό περίγυρό τους και σε άλλα έργα τέχνης.
Παλαιολιθική περίοδος
Οι πρώτες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις προέρχονται από τους Homo neanderthalensis (Νεάτερνταλ), πριν από περίπου 65.000 χρόνια.[1] Τα περισσότερα ευρήματα, ωστόσο, είναι από την Ανώτερη Παλαιολιθική περίπου το 40.000 π.Χ. και ανήκουν στους Homo sapiens,[2] τα οποία έφτασαν στο απόγειό τους κατά τη διάρκεια της μαγδαλένιας περιόδου (± 15.000–8.000 π.Χ.).[3] Τα πρώτα ίχνη ανθρωπογενών αντικειμένων εμφανίζονται στη νότια Αφρική, τη δυτική Μεσόγειο, την κεντρική και την ανατολική Ευρώπη (Αδριατική θάλασσα), τη Σιβηρία (λίμνη Βαϊκάλη), την Ινδία και την Αυστραλία. Αυτά τα πρώτα απομεινάρια είναι γενικά επεξεργασμένα σκεύη από πέτρα (πυριτόλιθο, οψιανό), ή κόκαλο ή ξύλο. Για τη ζωγραφική είχε χρησιμοποιηθεί κόκκινο οξείδιο του σιδήρου, μαύρο οξείδιο του μαγγανίου και ώχρα από πηλό.[4] Το κύριο εκφραστικό μέσο ήταν η ζωγραφική σε βράχο, που αναπτύχθηκε κυρίως στην περιοχή της Γαλλο-Κανταβριανής: είναι πίνακες μαγευτικής-θρησκευτικής φύσεως, σε σπηλιές, ρεαλιστικής προσέγγισης, με αναπαράσταση ζώων, στις σπηλιές Αλταμίρα, Τίτο Μπουστίγιο, Τρουά Φρερ, Σωβέ και Λασκώ. Στη γλυπτική, ξεχωρίζει η λεγόμενη Αφροδίτη, γυναικεία αναπαράσταση που σίγουρα χρησίμευε ως λατρευτικό μέσο της γονιμότητας, αναδεικνύοντας την Αφροδίτη του Βίλλεντορφ. Άλλα αντιπροσωπευτικά έργα αυτής της εποχής είναι ο λεγόμενος άνθρωπος του Μπρνο, το μαμούθ του Φόγκελχερντ και η κυρία του Μπρασανπουί.
Κατά τη διάρκεια των προϊστορικών χρόνων προέκυψαν οι πρώτες στοιχειώδεις μορφές μουσικής και χορού: διάφορα φυσικά φαινόμενα και η διαμόρφωση της ίδιας της ανθρώπινης φωνής έκαναν τον πρωτόγονο άνθρωπο να δει ότι υπήρχαν ήχοι αρμονικοί και μελωδικοί και ότι επηρέαζαν τα συναισθήματα, την ψυχική κατάσταση των ατόμων. Ταυτόχρονα, ο χορός, η ρυθμική κίνηση, ήταν μια μορφή σωματικής επικοινωνίας που χρησίμευε για την έκφραση συναισθημάτων ή την τελετουργία σημαντικών γεγονότων (γεννήσεις, θάνατοι, γάμοι). Αρχικά, η μουσική και ο χορός είχαν ένα τελετουργικό στοιχείο, και χρησιμοποιούνταν σε τελετές γονιμότητας, κυνηγιού ή πολέμου ή τελετές θρησκευτικής φύσεως. Σύντομα ο άνθρωπος έμαθε να χρησιμοποιεί υποτυπώδη αντικείμενα (κόκαλα, καλάμια, κορμούς, κελύφη) για να παράγει ήχους, ενώ η ίδια η αναπνοή και ο καρδιακός παλμός χρησίμευαν για να δώσουν έναν πρώτο ρυθμό στον χορό.
