Η δομή και η διάρθρωση μιας ιστοεξερεύνησης είναι, σε μεγάλο βαθμό,
καθορισμένη και περιλαμβάνει συγκεκριμένα τμήματα που αντιστοιχούν σε
διακριτές μαθησιακές φάσεις. Αυτές έχουν ως στόχο να εισάγουν το μαθητή στο
αντικείμενο και στη μεθοδολογία της δραστηριότητας, να τον ενημερώσουν για
τα βήματα που θα ακολουθήσει, να προσδιορίσουν τον τρόπο εργασίας του και
συνεργασίας στην ομάδα, το τελικό παραδοτέο κ.λπ. Σύμφωνα με τον Dodge
(2004) μια ιστοεξερεύνηση περιλαμβάνει έξι διακριτές φάσεις.
1. Εισαγωγή (introduction): Η φάση αυτή αποσκοπεί στο να μυηθούν οι μαθητές στη δραστηριότητα, να κατανοήσουν την κεντρική ιδέα, το αντικείμενο και τους στόχους της και να προετοιμαστούν για την υλοποίησή της. Το εισαγωγικό κείμενο θα πρέπει να είναι έχει ύφος κατάλληλο και ελκυστικό για τους μαθητές προς τους οποίους απευθύνεται. Επιπλέον, θα πρέπει να προκαλεί το ενδιαφέρον των μαθητών και το κίνητρο για εργασία και μάθηση. Για το σκοπό αυτό, προτείνεται στον εκπαιδευτικό να επιλέγει θέματα ενδιαφέροντα για τους μαθητές ή να καθοδηγεί τους μαθητές να επιλέξουν οι ίδιοι το αντικείμενο μελέτης. Παράλληλα, θα πρέπει να οργανώσει κατάλληλα το πλαίσιο εργασίας, έτσι ώστε το αντικείμενο της ιστοεξερεύνησης να είναι
- σχετικό με τις προϋπάρχουσες γνώσεις, τα ενδιαφέροντα και τις
εμπειρίες των μαθητών
- συναφές με τους στόχους του Προγράμματος Σπουδών
- ελκυστικό και ενδιαφέρον για τους μαθητές (π.χ. κάποιο θέμα της
επικαιρότητας)
- σημαντικό, επειδή έχει ευρύτερη αξία και συνέπειες - πρωτότυπα διαρθρωμένο.
2. Δραστηριότητα (task): Περιγράφεται το τελικό προϊόν (παραδοτέο) της δραστηριότητας, το οποίο μπορεί να είναι ένα φύλλο απάντησης, μια γραπτή έκθεση με τον κειμενογράφο, μια πολυμεσική παρουσίαση, ένα βίντεο, ακόμη και μια πολυμεσική εφαρμογή. Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εργαλεία δεύτερης γενιάς (Web 2.0), όπως ιστολόγια (blogs) και wiki. Η φάση αυτή αποτελεί το πιο σημαντικό μέρος της ιστοεξερεύνησης. Περιγράφει τους μαθησιακούς στόχους που θέτει ο διδάσκων (ή ο σχεδιαστής της δραστηριότητας) και τις βασικές ενέργειες των μαθητών. Οι δραστηριότητες θα πρέπει να είναι αυθεντικές, να αφορούν σε προβλήματα του πραγματικού κόσμου και να μη περιορίζονται στο στενό πλαίσιο του αντικειμένου, ενώ προτείνεται να προσεγγίζονται διαθεματικά.
3. Διαδικασία (process): Περιγράφει τη μεθοδολογία που συστήνεται στους μαθητές, ώστε να ολοκληρώσουν το έργο τους με επιτυχία. Μπορεί να περιλαμβάνει στρατηγικές διαχωρισμού του έργου σε υποέργα, περιγραφή των ρόλων που θα αναλάβει κάθε μαθητής ή ομάδα, τα βήματα καθώς και τις αντίστοιχες προσεγγίσεις που θα ακολουθήσουν κατά την εργασία τους, την ανάπτυξη και διαπραγμάτευση ιδεών κ.λπ. Μια καλά σχεδιασμένη ιστοεξερεύνηση πρέπει να προκαλεί την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών και να προωθεί τη σκέψη τους, πέρα από την κατανόηση των πληροφοριών, σε ανώτερα επίπεδα γνωστικών δεξιοτήτων. Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες και, συνεπώς, απαιτούνται δεξιότητες ομαδοσυνεργατικής
εργασίας. Η οργάνωση της εργασίας τους θα πρέπει να προσομοιώνει τις
συνθήκες εργασίας και τις εμπειρίες του πραγματικού κόσμου. Η εμπειρία
δείχνει ότι οι μαθητές, εργαζόμενοι σε ένα οργανωμένο πλαίσιο, δίνουν τον
καλύτερο εαυτό τους και ενεργοποιούν τις δυνατότητές τους για να υλοποιήσουν
ένα έργο, το οποίο θα παρουσιαστεί στην τάξη, στο σχολείο ή σε τρίτους,
εκτός της σχολικής κοινότητας.
4. Πηγές-Μέσα (resources): Στην ενότητα αυτή περιγράφονται τα βήματα, τα μέσα και τα εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την αναζήτηση και οργάνωση των πληροφοριών. Περιλαμβάνεται επίσης μια λίστα με τους σημαντικότερους δικτυακούς τόπους, τους οποίους έχει εντοπίσει, επιλέξει και προτείνει ο διδάσκων, με στόχο να βοηθήσει τους μαθητές στην υλοποίηση της εργασίας τους. Έτσι, οι μαθητές μπορούν να εστιάσουν στο αντικείμενο, αυτό καθ’ αυτό, αποφεύγοντας προβλήματα αποπροσανατολισμού ή υπερφόρτωσης κατά την πλοήγηση στον Παγκόσμιο Ιστό. Οι πηγές που θα χρησιμοποιήσουν οι μαθητές δεν θα πρέπει να περιορίζονται μόνο στον Παγκόσμιο Ιστό αλλά να περιλαμβάνουν και άλλα μέσα, όπως βιβλία, βίντεο, λογισμικά ή εργαλεία. Αν προβλέπεται η χρήση άλλων εργαλείων, όπως λογισμικά εννοιολογικής χαρτογράφησης, ανάπτυξης πολυμέσων κ.λπ., αυτά θα πρέπει να αναφερθούν στην ενότητα αυτή. Σημαντικός είναι, επίσης, ο ρόλος ανοιχτών διαδικασιών, όπως επικοινωνία, αλληλεπίδραση και συνεργασία (πρόσωπο με πρόσωπο ή με ηλεκτρονικά μέσα) με ανθρώπους εκτός σχολείου (π.χ. ειδικοί επιστήμονες, εμπειρογνώμονες, δημοσιογράφοι, τοπικοί, επαγγελματικοί ή άλλοι φορείς κ.λπ.).
5. Αξιολόγηση (evaluation): Στο τμήμα αυτό αναλύεται ο τρόπος και τα μέσα αξιολόγησης του τελικού αποτελέσματος της δραστηριότητας. Η περιγραφή πρέπει να είναι λεπτομερής και να περιγράφει με σαφήνεια πώς θα αξιολογηθεί το τελικό προϊόν (γραπτό τεστ, περίληψη, έκθεση, παρουσίαση κ.λπ.) και η εργασία-συνεισφορά κάθε μέλους της ομάδας. Αυτό επιτυγχάνεται με συγκεκριμένες κλίμακες αξιολόγησης (ρουμπρίκες) που περιλαμβάνουν κριτήρια και δείκτες επιτυχίας για κάθε κατηγορία. Επίσης, θα πρέπει να διευκρινίζεται αν η αξιολόγηση θα αφορά στην εργασία της ομάδας ή θα είναι ατομική για κάθε μαθητή.
Στη βιβλιογραφία έχουν παρουσιαστεί πολλές αξιόλογες προτάσεις. Ενδεικτικά, αναφέρονται
6. Συμπέρασμα (conclusion): Στο τμήμα αυτό, τέλος, συνοψίζεται η δραστηριότητα και η εργασία των μαθητών. Γίνεται ανασκόπηση των μαθησιακών στόχων και του τι θα πρέπει να έχουν επιτύχει οι μαθητές. Παράλληλα, ενθαρρύνονται να αξιολογήσουν οι ίδιοι τη διαδικασία που ακολούθησαν, τη συνεργασία μεταξύ τους, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, τη γενικότερη επίδραση της δραστηριότητας που υλοποίησαν, τα σημαντικά πράγματα που έμαθαν και το τελικό αποτέλεσμα-προϊόν που ανέπτυξαν. Ακόμη, παροτρύνονται να επεκτείνουν την εμπειρία τους και σε άλλα πεδία. Επιπρόσθετα, μπορεί να γίνει παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ιστοεξερεύνησης σε επίπεδο τάξης ή σχολείου με διάφορους τρόπους, όπως παρουσιάσεις, αφίσες, ημερίδες και συζητήσεις, δημιουργία πολυμεσικού έργου, δικτυακού τόπου ή ιστολογίου
κ.λπ., ανάλογα με τη βαθμίδα και το υπόβαθρο των μαθητών.
7. Σελίδα καθηγητή (teacher page): Μια ιστοεξερεύνηση δεν περιορίζεται στο να χρησιμοποιηθεί μόνο από τον εκπαιδευτικό που την έχει σχεδιάσει. Για το λόγο αυτό, είναι σκόπιμη η ενσωμάτωση σε κάθε ιστοεξερεύνηση μιας ενότητας, η οποία να απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς που, ενδεχόμενα, θα ήθελαν να τη χρησιμοποιήσουν στην τάξη τους. Το τμήμα αυτό περιέχει πρόσθετες πηγές, πληροφορίες και εκπαιδευτικό υλικό, καθώς και οδηγίες διδακτικής υποστήριξης και καθοδήγησης των μαθητών κ.λπ., που αναμένεται να βοηθήσουν τον εκπαιδευτικό και να συμβάλλουν στην επίτευξη των μαθησιακών στόχων της ιστοεξερεύνησης.
